Dược Liệu Hồng Bì
Hồng bì không những là loại quả giải khát mà còn là vị thuốc được dùng từ rất lâu đời trong dân gian. Với thành phần hóa học đa dạng và dược tính nổi trội mà có rất nhiều nghiên cứu khoa học về Hồng bì trong phát triển dược phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên.
1. Tổng quan về Hồng bì
Tên khác: Hoàng bì
Tên khoa học: Clausena lansium (Lour.) Skeels
Họ: Cam quýt – Rutaceae
Hồng bì là loại cây cao, cành sần sùi do có nhiều hạch. Lá kép dìa lẻ, lá chét hình trứng, nguyên hay hơi khía tai bèo, phía cuống lá hơi tròn, nhẵn. Hoa trắng mọc thành chùy ở ngọn, chùy thưa hoa. Qủa màu vàng, hình cầu, có lông, bầu 1-2 ô, một hạt, thịt ngọt thơm. Mùa hoa tháng 4, mùa quả tháng 6-10.
Hồng bì mọc hoang ở Hòa Bình, Ninh Bình, Quảng Ninh và trồng nhiều ở các tỉnh phía Bắc để lấy quả ăn.Còn mọc ở Trung Quốc, Malaysia, Ấn Độ.
Bộ phận dùng làm thuốc:
- Rễ – Hoàng bì căn – Hồng bì căn: rễ thu hái về nạo lấy vỏ phơi khô
- Qủa – Quất bì – Hồng bì: qủa hái về cắt bổ dọc, phơi nắng cho khô
- Lá Hồng bì: lá dùng tươi và thu hái quanh năm
Qủa Hồng Bì
2. Thành phần hóa học – tác dụng dược lý
Hồng bì có thành phần hóa học đa dạng trong các bộ phận dùng như Furanocoumarin, Alkaloid Carbazole, Jasmonoid glucoside, Coumarin và các chất dễ bay hơi nên có hoạt tính chống viêm, chống Trichomonas, chống oxy hóa, kháng khuẩn và gây độc với các dòng tế bào ung thư khác nhau. Ngoài ra, Hồng bì còn có tác dụng bảo vệ gan, thần kinh và hữu ích trong điều trị các bệnh lý như đái tháo đường và viêm phế quản.
Các nghiên cứu khoa học về thành phần hóa học và tác dụng dược lý của Hồng bì được thể hiện ở bảng sau:
Nguồn | Bộ phận | Thành phần hóa học | Dược tính |
Phytochemistry, 1989 | Hạt | Chiết xuất Ether thu được các dẫn xuất của Amide:
Lansiumamide A, B, C Lansamide-1 |
|
Phytochemistry, 1991 | Rễ | Akaloid Carbazole:3-formyl-6-methoxycarbazole,
|
|
Phytochemistry, 11/1995 | Vỏ thân | Akaloid Carbazole:
|
|
Journal of Food Composition and Anlysis, 2/2007 | Lá |
|
|
Vỏ quả |
|
||
Thịt quả |
|
||
Hạt |
|
||
Journal of Ethnopharmacology, 2/2009
In vitro |
Vỏ thân | Chiết xuất Dichloromethane và MeOH có chứa:
|
Tiềm năng: điều trị viêm phế quản, viêm dạ dày-ruột và hữu ích trong đái tháo đường |
Food Chemistry, 1/2010 | Qủa | Chiết xuất có chứa Coumarin tinh khiết:
|
Tiềm năng: chiết xuất từ quả mang lại nhiều lợi ích trong dược phẩm và thực phẩm |
Phytochemistry Letters, 3/2012 | Rễ | Alkaloid Carbazole:
|
Gây độc tế bào với các dòng tế bào gây ung thư ở người như KB, MCF-7 và NCI-H187 |
Phytochemistry, 9/2014 | Toàn cây |
|
|
LWT-Food Sciencen and Technology, 11/2014 | Qủa |
|
|
Phytochemistry, 11/2014
In vitro |
Thân cây | Furanocoumarins:
|
Tác dụng bảo vệ thần kinh chọn lọc ở nồng độ 10 μM |
Fitoterapia, 6/2015 |
|
Hợp chất (3),(5) và (6) hoạt tính bảo vệ gan ở mức trung bình |
3. Công dụng – cách dùng
Mứt Hồng bì
Theo giáo sư Đỗ Tất Lợi, mỗi một bộ phận dùng của Hồng bì đều có những công dụng và cách dùng như sau:
Bộ phận dùng | Công dụng – cách dùng |
Quất bì – Hồng bì | Trị ho: 4 – 6 g quả hấp với đường rồi uống |
Qủa Hồng bì chín | Ăn, làm mứt, lên men rượu để uống |
Vỏ rễ Hồng bì | Trị ho, sốt: 4 – 6 g ở dạng thuốc sắc |
Lá Hồng bì | Trị gàu: nấu lá với nước để gội đầu |
Hạt Hồng bì | Trị rắn cắn: nhai nát hạt, nuốt nước hạt, bã đắp lên chỗ rắn cắn |
THAM KHẢO:
- Đỗ Tất Lợi, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, xuất bản lần thứ 8, Nxb. Y học, 2004
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0367326X15000726
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0031942214003173
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0023643814002382
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1874390014000822
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1874390011001121
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S030881460900538X
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378874108006429
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0889157506001153
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/003194229500452D
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/003194229184151H
- http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0031942289800639
- http://vncreatures.net/e_chitiet.php?page=26&loai=2&img=1&ID=3428
Ds. Lê Quang Khoa Thi